Historia

Mający wysoką wartość kulturową i historyczną zamek Stolpen odgrywał znaczącą rolę w kraju, zarówno jako zastępcza rezydencja miśnieńskich biskupów, jak i w czasie elektorskiego panowania. Stosownie do wymogów i możliwości zmieniających się epok zamek doświadczał ciągłych zmian architektonicznych. Początkowo rozbudowany do reprezentacyjnego zamku Stolpen, stał się z czasem twierdzą, osiągając współczesny stan częściowej ruiny. Zawsze jednak nadrzędnym obowiązkiem budowniczych było uwzględnianie obronnego charakteru obiektu.
Wzgórze bazaltowe w Stolpen zalicza się do najważniejszych skał wulkanicznych, występujących na terenie Saksonii i pn. Czech i uznany został za pomnik przyrody i »narodowy geotyp«. Studnia zamkowa o głębokości prawie 85 m jest najgłębszą na świecie, wykutą w skale (nieobudowaną) studnią.

Stolpen leżało w obszarze granicznym Marchii Miśnieńskiej i terenów zasiedlonych przez Słowian na wschód od Łaby. Pierwsze niepewne wzmianki o obwarowaniach wzgórza bazaltowego pochodzą z ok. 1100 r. Nazwa Stolpen wywodzi się z języków słowiańskich i znaczy tyle, co słup/miejsce słupów.

Przez kolejnych prawie 350 lat Stolpen podlegało kolejno władzy 24 biskupów miśnieńskich. Jako jednostka administracyjna Stolpen zaczęło istnieć w okolicach roku 1320. Siedzibą biskupstwa pozostało wprawdzie miśnieńskie wzgórze zamkowe, jednak niektórzy biskupi wraz z liczną świtą przez długi czas przebywali właśnie w Stolpen. Wszystkie zachowane do dzisiaj budowle zamkowe powstały w okresie późnego gotyku, kiedy obiekt znajdował się pod władaniem biskupów. Głównym budulcem był bardzo twardy, niebieskawo-czarny, miejscowy bazalt.

Na strategiczne znaczenie Stolpen zwrócili również uwagę saksońscy elektorzy z dynastii Wettynów. Wykorzystując spór o testament książęcego koniuszego z miśnieńskim biskupem, książę August, posiadający najwyższą władzę w państwie zmusił biskupa do złożenia urzędu w Stolpen i objęcia w zamian, przy pozbawieniu suwerenności terytorialnej, książęcego urzędu w Mühlberg. Nowy właściciel rozpoczął na zamku rozległe prace budowlane, wprowadzając elementy stylu renesansowego. Pomieszczenia mieszkalne zostały ozdobione wytwornymi malowidłami i częściowo z ogromnym przepychem wyposażone.

Przez rozbudowę zamku do twierdzy w roku 1675 Stolpen nabyło silniejszego znaczenia militarnego. W roku 1763, po zakończeniu epoki augustiańskiej, garnizon został rozwiązany. Dwa lata później w wieku prawie 85 lat zmarła najsłynniejsza więźniarka twierdzy Stolpen, hrabina Cosel. Najpopularniejsza metresa saksońskiego elektora i polskiego króla Augusta Mocnego spędziła tutaj, przetrzymywana wbrew swojej woli, 49 lat swojego życia. Grób hrabiny znajduje się na terenie dawnej zamkowej kaplicy.

Z czasem zamek popadał w coraz większą ruinę. Z powodu zagrożenia zawaleniem, w roku 1773 trzeba było wyburzyć niektóre jego fragmenty. Począwszy od wieku XIX o ruinę zamku zaczęły starać się stowarzyszenia historyczne. Przeprowadzono też pierwsze prace konserwatorskie. Od roku 1875 zamek posiada status muzeum. W 1992 r. obiekt przeszedł na własność Wolnego Kraju Związkowego Saksonii i włączony został w administrację Zarządu Zamków Państwowych. Od tego czasu pod kierownictwem Kraju Związkowego przeprowadzane są intensywne prace remontowe i restauratorskie, mające na celu zwiększenie atrakcyjności zamku dla odwiedzających i zabezpieczenie pozostającej częściowo w stanie ruiny budowli. 01.01. 2013 r. nastąpiło przekształcenie podmiotu w sp. z o. o pożytku publicznego.

Dzisiaj zamek Stolpen odwiedzany jest przez ok. 100 000 gości rocznie. Obok stałej oferty muzealnej na zamku odbywa się wiele dodatkowych imprez kulturalnych. Zabytkowy spichlerz ze swoją oryginalną drewnianą konstrukcją architektoniczną oraz wyjątkowa atmosfera dziedzińców zamkowych sprawiają, że każda odbywająca się tutaj impreza staje się niezapomnianym przeżyciem.